[Walkaround] Ruiny zamku w Krupem

[Dombeer]

Historia zamku związana jest z osobą arianina Pawła Orzechowskiego, herbu Rogala, podkomorzego chełmskiego i starosty surazkiego, który wzniósł w końcu XVI w. murowany zamek na fundamentach siedziby rodu Krupskich. Byłą to jak no owe czasy potężna i nowoczesna forteca bastejowa.
W pierwszym etapie powstały: północno-wschodnie skrzydło mieszkalne i czworobok murów otaczający całość oraz prawdopodobnie budynki gospodarcze zlokalizowane wewnątrz zespołu.
W latach 1604 - 1608 Paweł Orzechowski dokonał drugiej przebudowy w wyniku której do istniejącego skrzydła mieszkalnego od strony południowo-zachodniej dostawiono drugi budynek mieszkalny.
Na powstałym w ten sposób narożu części mieszkalnej umiejscowiono pięcioboczną basteję, mieszczącą w najwyższej kondygnacji pomieszczenia mieszkalne. Zarówno skrzydło mieszkalne, jak i basteja, otrzymały skośne, ciągłe, ceglane skarpowanie.
Przebudowa miała nie tylko na celu poprawienie obronności zamku, co nadanie symetrii skrzydłu mieszkalnemu, jak wprowadzenie form architektonicznych, w wyniku których zamek został wzbogacony o galerie arkadową od południa, elewacja została zwieńczona gzymsem i attyką, a ściany wewnętrzne ozdobione sgraffitami o tematyce roślinnej (niektóre zachowały się na ścianach do dnia dzisiejszego).
Działania poczynione przez Orzechowskiego miały na celu podniesienie reprezentacyjnego charakteru zamku. Wszystkie te prace doprowadziły do ostatecznego ukształtowania się bryły zamku właściwego.
Zamek we władaniu rodziny Orzechowskich pozostał do 1644 roku. Po Orzechowskich nowym właścicielem zamku został na krótko, bo zaledwie cztery lata, Władysław Niemirycz, który sprzedał go rodowi Buczackich Tworkowskich.
W 1656 roku zamek został przejęty przesz szwedzkiego króla Karola Gustawa, a następnie zniszczony. W 1665 roku wybuchł pożar który strawił budynki gospodarcze i naruszył konstrukcje murów.
W 1670 zamek nabyli Rejowie, którzy częściowo odbudowali zamek, jednak nie wrócił on do dawnej świetności. Od połowy XVIII w. pozostaje w ruinie. W latach 1779 – 1782 starosta nowokorczyński Jan Mikołaj Rej wzniósł nieopodal zamku (od wschodu) dwór w stylu klasycystycznym. W tym samym roku Krupe nabyli Mrozowiccy, w których rękach pozostał on do 1795. Potem kolejno właścicielami byli: Ignacy Kuczewski (do 1817 r.), Wincenty Poletyłło (do 1820 r.), Ewa Stamierowska (do 1821 r.), Franciszek Ciesielski (do 1835 r.), Michał Chmieleński ( do 1849 r), Ludwik Słomiński ( 1849 r.), Konstanty Smoliński (do 1873 r.), Waleria ze Smolińskich Piotrowska i Franciszka ze Smolinskich Helmersen (do 1881 r.). Od 1885 r. właścicielami byli Orlicz-Kozarynowie. Na mocy dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 o Reformie Rolnej Dobra Krupe (w tym zamek) przejął Skarb Państwa.
W ciągu XIX wieku zamek uległ częściowej rozbiórce. Dodatkowych zniszczeń dokonały działania wojenne w XIX i XX w. W ich trakcie zamek był wielokrotnie dewastowany. Do naszych czasów dotrwały ściany zamku własnościowego (zewnętrzne, do swojej pierwotnej wysokości), fragmenty północnej bastei i dobrze widoczne ślady fos, otaczające zamek właściwy, oraz rozlegle przedzamcze z czytelnymi narysami kurtyn bastei.
Jak większość zamków tak i ten ma swoją legendę o tym, że jak znad wody podnosi się mgła w pobliżu cień pojawia się duch szlachcica w kontuszu, który krąży wokół murów, potem rozpływa się w nich. Jest to strażnik pilnujący spokoju i porządku na zamku.
Zespół zamkowy w Krupem stanowy bardzo ceny przykład późnorenesansowej i manierystycznej warownej siedziby szlacheckiej ufortyfikowanej systemem bastejowym.